Is de regio de redding voor de zorg? Balanceren met de RVS en Samergo in regio Rotterdam

‘Laten we het regionaal aanpakken!’

Heeft u deze kreet al vaker gehoord? Dat zou zomaar kunnen, want steeds vaker wordt naar ‘de regio’ gekeken voor de aanpak van allerhande maatschappelijke vraagstukken. Ook binnen het zorg- en welzijnsdomein is de regio hot, getuige het kersverse Integraal Zorgakkoord. Of het nu gaat over preventie, maatschappelijke ondersteuning of (gezondheids)zorg: er wordt steeds meer regionaal gewerkt. Ook krijgt de regio een steeds prominentere rol in toekomstvisies en plannen van politici, beleidsmakers en koepelorganisaties.

Hoewel regionaal werken zonder twijfel voordelen heeft, is het de vraag of we inmiddels niet iets té vanzelfsprekend naar de regio kijken voor antwoorden. In sommige gevallen lenen andere schaalniveaus zich wellicht beter voor een treffende aanpak. Bovendien is lang niet altijd eenduidig wat er onder ‘de regio’ wordt verstaan. Genoeg om over te praten dus, tijdens de regiobijeenkomst Rotterdam die Samergo en De Raad voor Volksgezondheid & Samenleving (RVS) op 3 november 2022 samen in Delfshaven organiseerden aan de hand van het RVS-essay De Regio als Redding?

Actief balanceren

In De Regio als Redding bespreekt de RVS een aantal zogenaamde balanceer-acts; vraagstukken waarbij meerdere aspecten en schaalniveaus betrokken zijn die ieder hun eigen waarde hebben, maar die niet tegelijkertijd evenveel prioriteit kunnen krijgen. De kunst is dan om oog te houden voor het ene, terwijl je gefocust blijft op het ander, en om eventueel het zwaartepunt van je focus te verleggen zodra daar doorslaggevende redenen voor zijn. De term balanceer-act geeft ook meteen mooi weer dat het vinden van een balans een actieve daad vergt, en niet zomaar als vanzelfsprekend volgt uit de voorafgaande feiten of gebeurtenissen.

“De kunst van het balanceren is de kracht van het netwerk te benutten en tegelijkertijd rekening te houden met de keerzijden van netwerkgericht werken”

Prof. Dr. Martijn van der Steen tijdens de bijeenkomst

Ruimte houden om te balanceren tussen belangen en doelen die zich op verschillende niveaus bevinden, impliceert ook actief balanceren tussen schaalniveaus: inzet op een regionale, domeinoverstijgende aanpak kan niet zonder oog te houden voor het lokale, of juist het bovenregionale. Soms kan het nodig zijn om de regionale focus even los te laten om de aandacht te verleggen naar een kwestie die puur lokaal speelt, op het niveau van een enkele beroepsgroep of zelfs organisatie. Om daartussen te kunnen balanceren, is het van belang om het overzicht te hebben over de thema’s die in een regio spelen, en de diverse netwerken waarin de diverse partijen ieder vanuit een eigen opgave al met elkaar aan de slag zijn.

Regioplaat

In Rotterdam werken veel verschillende zorg- en welzijnsdisciplines aan de zorg en ondersteuning van inwoners. Ze zijn ieder voor zich steeds beter georganiseerd en werken samen in monodisciplinaire netwerken. Ondertussen ontwikkelen zich ook al verscheidene multidisciplinaire netwerken, waarin op thema’s wordt samengewerkt door de verschillende monodisciplinaire netwerken. Alles bij elkaar zijn er in Rotterdam zoveel netwerken actief, dat het overzicht daarover bijna onmogelijk in ieders hoofd past. Om meer grip te krijgen op de voornaamste balanceer-acts die spelen in de Rotterdamse context, en inzicht te bieden in de diverse netwerken waarin de diverse partijen ieder vanuit een eigen opgave al met elkaar samenwerken, heeft Samergo daarom een netwerkplaat ontwikkeld. De plaat toont de grote diversiteit en veelheid aan netwerken in de regio, en biedt bovendien aanknopingspunten voor meer regionale verbinding met en versterking van elkaar.

De regio als redding?

Om van de regio de ultieme oplossing te verwachten voor alle opgaven waar de zorg zich de komende decennia voor geplaatst ziet, voert een tikkeltje ver. Niettemin lijkt de regio een geschikt niveau om verscheidene actuele uitdagingen op aan te gaan: overstijgend genoeg voor de verbinding van domeinen; nabij genoeg om de verhoudingen een beetje persoonlijk te houden. Hoewel… wat dat laatste betreft merkten aanwezigen tijdens de bijeenkomst op dat het regionale niveau in veel gevallen toch nog net iets te ver van het bed is. De welwillende eindconclusie luidt daarom: ‘ja, tenzij. Een regionale aanpak is goed, zolang er oog blijft bestaan voor de relatie en voor situaties waarin beter kan worden op- of afgeschaald. Bovendien is het de kunst om elkaar in de relatie te versterken zonder elkaar gelijktijdig te belemmeren. De balans daarin te vinden vraagt om inzicht in knelpunten en kansen over en weer, en in wat er nodig is om ieder aangehaakt te houden. Spanningen die het samenwerken onvermijdelijk met zich meebrengt, worden idealiter niet uit de weg gegaan, maar juist in alle openheid geadresseerd en aangepakt. Zo ontstaat er ruimte voor en vertrouwen in elkaar als partners, worden verschillende waarden erkend, en ontwikkelt samenwerking zich van lieverlee tot een natuurlijk proces dat zich zonder dwang versterkt. Iets wat juist in een spannende tijd als deze – met hoge verwachtingen van de zorg en een stevige druk op de houdbaarheid ervan – van ongekend belang is.